Zawnawlna

Friday, April 1, 2011

Bung 8

Bung 8

Rinna chungchanga TMEF zirtirna luhchhuahna Thuhmahruai

Rinna thu hrim hrim hi a thûk em em mai a. Chuvangin \awngbul (Hebrai leh Greek) a\anga chhui fo a ngai thin. Bible châng hrilhfiah dan a zira ngaihpawlh theih a tam em em bawk. Chuvangin he thu hi rilru fîm leh ngaihtuahna zau tak pu chunga zir a ngai dawn a ni. |awng thua thu inchuh a nih avangin \awngkam hman tur pawh thlan fimkhur a ngai a. Sipel inang, sawi tum hrang daih si (word play) avanga mi hruaikawi tumna leh awlsam taka mahni inphen nana hman \angkai tumnate pawh thil awm thei tak a ni. Chuvang tak chuan a Zo \awngin a daih lo fova. A fiah zawk theih nan Sap \awng leh Sap \awng Bible-te pawh hawh a ngai fo bawk. Chuti chung pawhin kan thu zir mek hi \awng hlui leh thi, tuna hman tawh loh Hebrai \awng hlui (classical Hebrew) leh Koine Greek hmanga ziah, Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar a nih miau avangin a \awng bul kan hrût zauh zauh lo thei lovang. |awng thua thu inchuh a nih hre renga a dik zâwk zâwk pawm mai tura chîk zui zel pawh a \ul hle ang.

Bung hmasa lama kan sawi tawh ang khan TMEF hian rinna tih thu-ah dâidanna siamin rinna (faith) tih leh ring (believe) tiin an \hen hrang a. Rinna (faith) chu Pathian pêk niin ring (believe/belief) chu khawvel thila ring niin an zirtir a nih kha. Chuvangin mihringte hian Pathian an ring thei em tih hi zawhna pawimawh tâwp khâwk, chhan thiam \ul leh word play hlauhawm bawk si a ni. He thu hre fiah tur hi chuan ring/rinna tih thumal hrim hrim hmandan a\anga tanin kan luhchilh anga, Bible sawidan te, Kohhran chanchinah leh kalhmang nei taka thlirna (systematic perspective) a\anga thlir leh dîat dîat hi tih mâkmawh a ni bawk ang. He’ng hna dangte erawh hi chu bung hranah kan chai zui thung ang.

Sap |awnga hrilhfiahna:

(i) Believe (Ring):

He thumal, thiltih (verb) sawina hi chi hrang hrangin hrilhfiah theih a: dik nia ngai (regard as true), mi thu sawi dika pawm (to accept as true what is said by someone), nghet taka awih (firmly convinced), (sakhuaa) rinna nei (to have [religious] faith),[1] (mi chunga) rin tâwkna/rinna neia an chunga innghat zui (to have confidence or faith in [a person] and consequently rely upon), rinna hmang chhuak (to exercise faith) tihte, a tak a ni ngei a ni tih pawm (to accept [a thing] as authentic)[2] tih te leh kawng hrang hrangin a hrilhfiah theih a. Hei hi thil tih sawina (verb) a ni a. A awlsam zawngin, mihringin eng chungah pawh (a chunga kan sawi tak ang khian) rinna a nghah emaw, a rinna a taka a lan chhuahtîrna hi a ni.

(ii) Belief (Rinna):

Hei thung hi chu thil tih ni lovin thil hming (noun) a ni a. Chu chu chi hrang hrang-thil dik eng pawh awih tlatna (conviction of the truth of anything) emaw, mihring etc. rinngamna (trust in a person),[3] mihring emaw eng thilah pawh rilru emaw a tak emawa rinngamna (the moral action, condition or habit of trusting to or confiding in a person or thing) tih te, rinngamna (trust), innghahna (dependence) tih te, rinchhanna (reliance) tih te leh rinna (faith)[4] tia lehlin leh hrilhfiah a ni bawk.

(iii) Rinna (Faith):

Hei pawh hi thil hming (noun) tho a ni a. Sawidan hrang hrang-rinna (belief), rinngamna (trust) emaw rin tâwkna (confidence) tihna te, Pathian thu (theologically) tak phei chuan sakhaw thutak rinna (belief in the truth of religion) tihna te a ni. Pathian inpuanna takzia rinna te leh Thurin Puanzar rin tlatna (a belief in the authenticity of divine revelation and acceptance of the revealed doctrine) a ni bawk. Chu bâkah chuan Pathian thutak, chhia leh \ha hriatnain a thlen phak loh emaw thiamnain a hrilhfiah theih lohte thlarauva hriatfiahna/varpawhna (a spiritual apprehension of divine truth or of realities beyond the reach of reasonable or logical proof) hi a ni tiin an hrilhfiah bawk.[5] Heng a chunga hrilhfiahna pathumte hi ral khat a\anga lo hriatthiamsak viai viai chunga zêldin thubawl mai a ni lova. Sapin anmahni \awng thumal, anmahni vêkin an hman thin dan an tarlante hi chhinchhiah ila. Kan thu luhkhung mek sawifiahna atan kan la hmang zui dawn a ni. Belief tih leh faith tih hrilhfiahna ngat phei hi chuan sul a su thui hle ang.

Luhrmann-a hrilhfiah dan chuan Sap \awnga faith (rinna) tih hi Greek \awnga pisti~ (pistis-noun) tih a\anga lehlin a ni a; believe (ring-verb) tih pawh hi Greek \awnga pisteuein (pisteuein-verb) a\anga lehlin a ni. German ho \awngah hian rinna tih leh ring tih hi a thu \obul a inhnaih hle a. |awng \henkhat, Romance \awng an tihte hian thumal \obul hran ve ve an hmang thung. Luhrmann-a hrilhfiahna kan chhun zawm hmain German \awng leh Romance \awngte hi han bih zui thuak ila. German \awngah chuan rinna (faith) hi Glaube an ti a, ring (believe) tih hi Glauben an ti thung. Scandinavian (Denmark, Norway, Sweden, Finland leh Iceland ramte) \awngah chuan rinna (faith) chu Troen a ni a, ring (to believe) chu Troer tiin an sawi bawk.[6] Heng \awng chi hnihah hian rinna (faith) tih leh ring (believe) tih hi thumal \obul (stem) thuhmun a ni a. An danglamna leh an inanna/inlaichinna pawh a chiang nghal. Heng \awng pahnihte leh Mizo \awng hi (Greek \awng nen pawh [kan la chhui zel ang]) rinna leh ring tih thu-ah hi chuan \huang khatah an awm a nih hmel. =obul (stem) thuhmun, grammar-a an nihna leh hman dan hran an neih vang mai a ni tih a lang.

Romance \awng an tih chu French, Provencal, Italian, Spanish, Portuguese leh Romanian ho \awng, Latin \awng a\anga lo zi chhuak tualchhung \awng, a hlawpa sawina hi a ni a.[7] Heng \awngahte hi chuan rinna leh ring tih hi thu \obul (stem) inang lo hman an ni thung. Pathian thu zirna huanga \awng langsar berte zinga mi Latin \awng pawhin \obul inang lo, fides (pisti~-pistis-faith-rinna) leh credere (pisteuein-pisteuein-believe-ring) hman a ni bawk. Greek \awnga pistis (pisti~) leh Latin \awnga fides hi awmze thuhmun, rinna tihna a nih ang bawk hian Greek \awnga pisteuein (pisteuein) leh Latin \awnga credere hi ring tihna ve ve an ni a. Pistis chu pisteuein a\anga lo kal an ni. Chutiang bawkin Latin \awnga fides leh credere hi, an bul (stem) in ang lo mah se Greek \awng ami ang tho, fides chu credere a\anga kal niin thu inzûl leh tum thuhmun a ni tihna a ni. Chutiang bawkin believe leh belief hi bul thuhmun an nih hmel a. Faith a hran tak dâwrh bikna chhan hi thil dang a awm ang.

Sap \awng thumal faith (rinna) tih hi Latin \awng fides (rinna) nen ang khat renga hman a ni. A chhan chu khawthlang (Sapho) theology hi Latin \awnga ziak Bible-ah an lo innghat thui thin em em a ni.[8]

Thil pakhat han zep leh lawk ila. Tuna Sap \awng kan tih mai English hi \awng dang a\anga lak (corrupted words), an her danglam hret hnu-a anmahni ir-awm chhuak ang maia an ta chei tâk a tam khawp mai. Greek \awng te, Latin \awng a\ang tea lak a tam em em a ni. Chuvangin zir thûk leh zual hret loh chuan Sap \awng hi thu bul ber chhui nan meuh chuan duh aiin a pawnlang leh zauh zauh thin.

Tunah chuan heng thumal pathum, believe, belief leh faith-te hian awmze hrang bîk an nei thliah thliah lova, an inkûngkaih far zawk a ni tih a lang thei \an ta dêt dêt e. Belief leh faith tih hi a neitu Sapho ngei pawhin an hmandan leh hrilhfiahna a\anga a landan chuan hman kawp theih, inhrilhfiah tawn a ni zawk. Greek \awnga pistis leh pisteuein a inzûl (correspond) ang hian Latin \awnga fides leh credere-te hi an inhrul chiah a. Mahse Latin \awng chuan a \obul chu a dang daih mai. Amaherawhchu an inhrûlin sawi tum hran an nei chuang lo. Noun leh verb-a hman an ni mai. Chumi awmzia chu faith leh believe hi thu inzul leh tum thuhmun, \obul inang lo an ni tihna a ni. (Mizo, English leh Greek grammar zir nawn leh a \ul pawh a ni mai thei. Greek grammar leh English grammar-te hi an inhnaih hle a; mahse Greek grammar hi a chipchiarin a hausa zawk a, thil pawh a sawifiah zau zawkin ka hria. A \ul phawt chuan tlawma la lova grammar bih nawn leh mai hi a finthlâk a, thudik pawh a hnaih zawk nge nge a nia). Tichuan Sap \awng thumal faith (rinna) hian thiltih sawinaa (verbal form) a zawmpui thumal chu Greek \awnga pisteuein (pisteuein) hi a ni ve hrim hrim tho a ni. Chu pisteuein chu ring (believe) tia lehlin a ni thin.

A buaiin a hnawk hle tih a lang. Mahse kan sawi tawh angin he thu hi \awng thua thu inchuh (debate) a nih avangin a zungpui leh a zung pêng zawng zawng kan kar phawng lo thei si lo a ni. TMEF sawi fo thin ang lo deuhvin ring tih nan pisteuein (pisteuein) ka hmang thin a. (Anni chuan pisteuw [pisteuo] an hmang thin. Engmah a lêm chuang love. Pisteuw [pisteuo] chu verbal form-a a bul ber [root word], present tense, active voice, indicative mood, first person, singular number a ni a, pisteuein (pisteuein) chu present tense, active voice, infinitive- believe-ring tihna tho a ni. Awmze hran nei an ni lova, thu thuhmun an ni. A thubul (root word) chu pisteuo (pisteuw) tho kha a ni. A sipel a hran deuh avanga thu dang, sawi tum hrang nei emaw tih chi a ni lo; hlauhthawnawm pawh a ni hek lo. Pisteuein chu pisteuein a ni reng a, pisteuo a ni e tiin zawng zawng mah ila hmuh tur a awm chuang lo, tia sawi chi a ni lo.

Tunah chuan Rohmingliana \awngkam, “Believe hi verb a ni a, noun-ah a siam theih a-belief, F telh hian noun a ni mai reng a. Amaherawhchu rinna, faith chu belief a ni chuang lo. Faith chu englai pawhin faith a ni ngar ngar. Faith hi belief a ni e, tih hmuhchhuah tum pawhin a awm chuang lo. =awngbulah a inang reng, tiin chulmam…”[9] a tih hi fiah takin chhan a ni tawh. Bible behchhan erawh a la ni chiah lo. Amaherawhchu amah ngeiin a tarlan Sapho zirna a\anga hrilhfiah a ni tawh. Hei aia belhfâkawm kan la mamawh cheu a nih chuan kan um zui zel mai ang.



[1] “Believe,” Chambers Dictionary (New Edition) (New Delhi: Allied Chambers (India) Ltd. [2000], 2001), 146.

[2] “Believe,” The Oxford English Dictionary (Second Edition), vol. II, edited by James A.H. Murray, Henry Bradley, W.A. Craigie (Oxford: Clarendon Press [1989], 2001), 86, 87.

[3] Chambers Dictionary, 146.

[4] Oxford English Dictionary, vol. II, 86.

[5] Ibid., vol. V, 679.

[6] Dieter Luhrmann, “Faith,” Anchor Bible Dictionary, vol. 2, edited by David Noel Freedman (New York: Doubleday, 1992), 749-750.

[7] Chambers Dictionary (New Edition), 1431.

[8] ABD, Vol II, 749-750.

[9] Rohmingliana, Theoogical Debate, 7.

No comments:

Post a Comment