Zawnawlna

Friday, April 1, 2011

Bung 10

Bung 10

rinna: Bible a|anga thlirna

A. Thuthlung Hluia Hman a Nihdan:

(i) A Thumal Zir Bingna:

Hebrai \awng hi a danglam ang reng a. An \awng hi thiltih sawina (verb) a\anga piang chhuak a ni deuh fur mai. Chutiang bawkin Hebrai \awnga rinna (faith) tih hian \obul atan thiltih sawina (verbal stem) aman (Nm)) tih a nei a. Aman tih chu ring tihna a ni awm e. Chu aman vek chuan notê (derivatives) eng emaw zat, awmze thuhmun \heuh si (interrelated meanings) a nei chhâwng leh a. Chu’ng aman notê, Hebrai Bible-a langte chu hengte hi an ni:[1]

Nw2m)' (êmun): dik (true), rinawm (reliable), rinawmna (reliability, faithfulness)

hnfw%m)' (êmunâ): nghehna (steadiness), rinawmna (reliability), rilru dikna/rinawmna (honesty)

Nm')f (âmên): amen, chiang takin (surely)

hnfm;)f (omnâ): dik takin (truly)

Mnfm;)u (umnâm): dik tak chuan (indeed)

tme)v (emet): rinawmna (reliability), himna (security), rinawmna (fidelity), thutak (truth).

He thu bul (root word-aman) hi han lehlin dawn meuh chuan a khirh hle mai. Awmze pakhat aia tam kâwk thei thu harsa deuh mai (ambiguous) a ni a. A châng phei chuan a notête zinga mite meuh pawh hi (noun an nih hnuah pawh) rinna tia lehlin hleih theih pawh a ni meuh thin lo. Healey-a phei chuan ‘Hebrai Bible (Thuthlung Hlui) hian rinna (faith) kan tih ang ngial ngan tak hi a hmang lo a ni’ a ti hlawl mai a ni.[2]

Thiltih sawina (verb) atana hman aman (Nm)-ring) tih hi Thuthlung Hluiah chi hrang hrang-qal, niphal leh hiphil[3] anga hman an ni hlawm a. Rinna (faith) chungchang sawina ni mah sela rinna (faith) ti ngata lehlin an ni ngai lo. Qal form-a hman an nih chuan enkawl (support, nourish-II Lal. 10:1,5; Est. 2:7), chawm (to nurse-Ruth. 4:15; II Sam. 4:4), leh ban, kawngka biang (pillar, supporter of the door-II Lal. 18:16) sawi nana hman a ni. Niphal form-a hman a nih chuan pua/pawm (carried by a nurse-Is 60:4), tinghet, chiang, tlo, nemnghet, din/tinghet, rinawm, rintlak etc (made firm, sure, lasting, confirmed, established, sure, reliable, faithful, trusty) tihna a ni thei bawk. Hiphil form-a hman a nih chuan (Nymi)vhi-hi-emin) ding nghet (to stand firm-Job. 39:24), ring tawk, ring (trust, believe-Ex. 4:31; Is. 7:9, 28:16; Gen. 45:26; Ex. 19:9) tia lehlin a ni bawk.[4]

Heng niai nuai kan hmuh mai pawha chiang kuar chu Hebrai Bible hian rinna (faith) tih hi a awmzia hrilhfiah dawt lovin a sawizâu (described rather than define) a ni ber zawk. He sawizauna (description) pawh hi \huang hnihin a kal a-kawng khatnaah chuan Israel leh Pathian inkar sawina a ni a; a dangah chuan mimal ropui bik thenkhat (entir nan Abrahama, Davida etc) leh Pathian inkara rinna sawina atana hman a ni.[5]

(ii) Thuthlung Hluia Rinna leh Thiltih (Believing and Doing):

Thuthlung Hlui khawvelah chuan rinna hi ngaihruatna leh boruak thawlêng (intellectual or ethereal) mai ni lovin thil tak tak, hmuh theih leh khawih theih, lei/khawvel lam thil (real, concrete, earthly) a ni a.[6] Hengte tichiangtu hi thil tam tak kan ban phâk maiah a awm nghe nghe a. Sawi tawh angin rinna chu mihring leh Pathian inlaichinna chungchâng sawina a ni a. Rinna chungchâng kaihhnawih heng rinawmna (fidelity) te, dikna (justice) te, khawngaihna ngainatna (loving kindness) leh thuhnuairawlhna te (humility-Mik. 6:8), thuawihna te (obedience-Deut. 30:1-2) te, Pathian zawn tlatna (Jer. 29:10-14) te, Pathian \ihna (Sam 102:17, 18) leh thil dang tam tak kan hmu. Rinna leh thiltih inkawp tlat dan hi Thuthlung Hlui laimu a ni a tih theih hial awm e. Heng kan tarlante pawh hi Pathian leh mihring inkara rinna leh mihringin Pathian a chhan lêtna hlir a ni. Rinna chu a hran a hrâia mal tlat lovin chhan lêtna nena nung kawp tlat tihna a ni. Heng hi Pathianin a phût tlat thinte a ni nghe nghe.

Zirzuina:

TMEF thu lakna hnarah chuan Nw2m)' (êmûn), Thuthlung Hluia vawihnih langte (Deut. 32:20 leh Hab. 2:4) chauh hi rinna (faith-rinna nung) tia lehlin a ni a.[7] He êmûn hi rinna nung (faith), Pathian thuin Thlarau Thianghlim hmanga a chhanchhuahte hnena a pêk kha a ni an ti bîk kher a.[8] Heng bâk hi rinna sawina awmin an hre thei lo.

Amaherawhchu he êmûn (Nw2m)' ) hi Hebrai Dictionary rintlâk leh tha berte zinga mi, mi thiamte pawhin rinrâwla an neih BDB chuan rinawmna (faithfulness) emaw, rinngamna (trusting) tiin a letling thung.[9] Rin loh takin (em maw ni dawn ni) amanah (hnfmf)/-Neh. 10:1) tih hi he Dictionary vek hian rinna (faith) emaw rinchhan (support) tiin a letling a.[10]

Nw2m)' (êmûn) lehlindan hi zir chian deuh viau a ngaih avangin Bible lehlin hrang hrangte lehlin dan tarlan a \hat a rinawm; a chhan chu êmûn chauh hi rinna nung (faith) niin, Thuthlung Hluiah vawi hnih chauh hman ni ta bawk sela enge chuta \anga zir tur kan neih bîk kher tih hriat a tul a ni. TMEF \anfung ang hian Bible lehlin \henkhat-Jerusalem Bible (Koren Publishers, Jerusalem), Thompson Chain Reference leh King James Version-te chuan Deut 32:20-a êmûn (Nw2m)') hi faith (rinna) tiin an letling a.[11] Amaherawhchu Bible lehlin \henkhat dangte chuan faith (rinna) tiin an letling kher lo. Deut. 32:20-a êmûn (Nw2m)') lehlinna dang awm theite chu hetiang hi a ni:

-Faithfulness (rinawmna)-Amplified Bible, NRSV, RSV, the New Oxford Annotated Bible, the New American Standard Translation.

-Loyalty (rinawmna)- James Moffatt Translation, the New Jerusalem Bible, New American Bible, TANAKH the Holy Scripture.

-(Un)faithful (rinawm [lo])-Douay Version, NIV, Contemporary English Version, New Century Version, New International Reader’s Version, Christian Community Bible.

-Trusted (ringngam)- Revised English Bible, New English Bible.

He Bible châng hi ‘rinna tia lehlin a ni’ tih leh ‘chu chu rinna nung sawina bil a ni’ tia huai taka \ang tur chuan huaisar a ngai viau mai thei. Lehlin dan hrang hrang (faith tia lehlin a tlem zawk) awm thei hian Rinna awmzia leh a sawifiahna kan tarlan tawhte kha thu awmze nei tak a ni tih a tilang a, a la belhchhah deuh deuh zawk dawn bawk a ni.

Bible châng dang, Hab. 2:4[12] thua êmûn lang ve thung hi chu Bible lehlin \hahnem tham takin faith (rinna) tiin an letling a. chu’ngte chu New American Bible, the New American Standard Bible, New International Reader’s Version, NIV, NKJV, the New American Standard Translation, the New Oxford Annotated Bible, Douay Version, Thompson Chain References, KJV, Jerusalem Bible (Koren Publisher, Jerusalem) te an ni. He Bible châng vek hi kawng dangin an letling tho va:

-Faithful (rinawm)-the Revised English Bible, James Moffatt Translation, New English Bible.

-Trust (rinngamna)-New Century Bible.

-Faithfulness (rinawmna)-TANAKH the Holy Scripture.

Hab. 2:4 thua rinna kan hmuh hi Bible lehlin \hahnem tham takin rinna tia an lehlin hi a \ha tawk em em a ni. Amaherawhchu hetah hian êmûn (Nw2m)') ni lovin êmûnâ (hnfw2m)')[13] hman zawk a ni tih erawh chu hriat ve hrim hrim a \ha ang. Nimahsela hei hian a sawi derthâwng chuang lo; êmûn (Nw2m)') a ni emaw êmûnâ/êmûnah (hnfw2m)') a ni emaw a lêm chuang lova, bul (rootword) thuhmun, aman (Nm)) a\anga lo kal \heuh an ni a, chuvangin Hab. 2:4-a mi hi faith (rinna) tia kan lehlin hian a \ha tâwk viau a ni. Mizo Bible erawh chuan rinawm (C.L Re-edited) tiin a letling thung (O.V. Reference chuan rinna tiin a dah).

He noun êmûnâ/êmûnah (hnfw2m)') hi Greek \awng (Septuagint-LXX) chuan pisti~ (pistis-faith-rinna) tiin Sam Bu tih lohvah chuan lehlin zel a ni a. Chu chu ngaihruatna thil mai (abstract quality) a ni lo va, chhungrila nghet tlat, pawn lama lo che chhuak ta mai zawk hi a ni. Chhungril nun leh a hrin chhuah mihring nunzia a tarlang thin a ni.[14]

Rinna sawi nan êmûn (Nw2m)') kher kher hman a nih thu leh rinna nung sawi bîkna Thuthlung Hluia tum hnih chauh hman, a dang (aman notê [derivatives]) zawng chu rinna nung sawina ni ve lova hriatna hi famkim lo mihringte tan chuan thil mak a ni lo. Mahse zir belh zel thulh phahna atan leh hriat hmasak apiang dik tâwka ngaia mei kawha \an mai hi a \ha ber lo bawk ang. Hebrai \awngbulah meuh pawh êmûn ai chuan êmûnâ hian rinna tih a kawh fo si chuan inkhar khip lutuk loh a \ul nghal tih a chiang. TMEF hian an tum an \helh hret a nih pawhin thil awm lo a ni chuang lo; Pathian thu-ah than zel kan mamawh a ni tih tichiangtu \ha tak a ni.

Thuthlung Hluia rinna thuchah (the theology of faith), A miten an chhan lêtna (response to God by His people) leh rinna tih thumal zir bingna hrim hrim pawh hi TMEF hian an en nawn leh a, her rem ngai lai her rem a \ul a ni. ‘Ka ngaihdan chu ka ngaihdan a ni’ tih emaw ‘ka hriat thiam dan chuan’ tih emaw ‘heti hian a fiah hmel zawk’ tih emaw ‘heti zâwng pawh hian a sawi theih tho vang’ tih emaw ‘kan sawi ve tawh laklawh’ tia a kaw tâwpa \an tlat hi thil awm thei a ni a. Amaherawhchu chu ngawt ai chuan a chepa-kaia chhuia hrilhfiahna, rilrua awn lam nei sa tlat chung leh chhui duh loh bîk emaw zawn bing bîk nei lova luhchilhna a\anga hmuhchhuah hi Pathian thu, a nihna tak pawh thei tura theih tawp chhuahna a nih avangin a thlarauva, tlawma lâk chi a ni lo.

B. Thuthlung Thara Hman a Nihdan:

Greek \awng pist- (pist-) a\anga thu lo piang chhuak eng emaw zatte hian awmze zau tak, rinna (belief), rintawkna (confidence), rinngamna (trust), rinna emaw rinawmna te (faith/faithfulness) hi a kawk a.[15]

Greek \awngah hian rinna leh ring sawina \awngkam-pisteuw (pisteuo), pisti~ (pistis), pisteuein (pisteuein) etc. a awm nual a. Hengte \obul (stem) chu pist- (pist-) tih hi a ni. A hmaa kan sawi tawh, a \obul chu pisteuw (pisteuo) a ni kan tih kha sawi sual a ni hran lo. Pist- (pist-) tih ngawt hian awmzia a la nei lova, he thu mal (stem) leh thil dang belh bawm (pist- leh teuo etc. belh bawm) hian thu awmze nei a siam chhuak ta chauh a ni. Ring sawina verb zawng zawng hi pisteuw (pisteuo) a\anga piang chhuak vek an ni tihna a ni. A dik chiah chuan chu verb (pisteuo) \obul (stem) tak tak chu pist- (pist-) a ni tho. Chuta \anga thu mal lo piang chhuakte chu (derivatives) thu mal hran hran ni tawh mahse tum thuhmun- ring, rinna, rintawkna, rinngamna etc. tihna lam an hawi zel tho a ni.

Hebrai Thuthlung Hluia ‘rinna’ lam thu sawina ‘aman’ (Nm)) leh a form dang, hiphil leh niphal-te hi Greek \awnga (Septuagint) lehlin a nih pawh khan (Jer. 25:8-ah chauh lo chuan) pist- (pist) leh a notê (derivatives) hmang zela lehlin a ni bawk.[16] Thuthlung Hlui \heuh \heuh an ni bawk a, Hebrai leh Greek-a rinna (Nm) leh pist-) an sawi dan leh a awmzia a inang tlang tihna a nih chu. Chumi awmzia chu eng ang pawhin notê (derivatives- aman leh pist- a\anga peng darh thumal hrang hrangte) hring chhuak mah sela thu hrang daihah a pakai ngai lova; ‘rinna’ leh ‘ring’ tih lam an hawi zel tihna a ni. Mihringa rinna awm sa leh pek chawp rinna a kawh leh kawh loh thu erawh kan la khêk rih ang.

Bible pâwn lama hman a nih thin dan pawh tlema zâwng tarlan a \ha ang. Dan (legal) lam \awngkamah chuan ringngam (trust), tiamkamna (guarantee), \anhmun/\anfung (argument) emaw finfiahna (proof) sawi nan an hmang thin a.[17] Philosophy hûangah chuan rinawmna (faithfulness) tiin an hmang.[18] Classical Greek literature an tihah chuan pisteuw (pisteuo) chu mihring emaw, Pathian emaw, eng thil emaw, tu emaw chunga rinna nghat (trust) sawina atan an hmang bawk.[19]

(i) Synoptic Gospel-a pisti~ (pistis) Hmanna:

Synoptic Gospel[20] a zir chian hnuah R.T. France-a chuan ‘rinna’ (pisti~-faith-pistis) chu Isua thil tih mak nena hman kawp niin, chu pawh chu miin Isua an rin em avang chauhva lo thleng niin a hmu a.[21] ‘I rinna i dampui a ni’ tia hman thin a ni reng a ni (Lk. 8:48 etc.). Hmun dangah chuan rinna (pistis) tih ngawr ngawra hmanna a tam lem lo. Thuthlung Thar zirnaa mithiam Donald Guthrie-an Baptistu Johana rawngbawlna (Mk. 1:14ff; Mt. 4:17) a sawifiahnaah chuan mipuite sim tura koh chhuah chu Pathian bul tum leh Pathian hnathawh hmasak zet a ni a, tichuan rinna chu chu kohna chhan lêtna a\anga lo awm chu a ni a ti a. A sawi zelnaah chuan Kristianten RINNA (FAITH) tih thu an hman hian Kristaa mahni leh mahni intukluhna tihna a ni a ti bawk.[22] Ringtu-in a rin tur ring thlap chunga, thu awihna nena a chhan lêtna hi eng dang vang a ni lova. A rin tur chu rin tlak a ni tih a hre chiang em em a. Chu a hriat chian em emna chhan chu a ringtu leh a rin tur inkara rin lohna a awm loh vang a ni a. Chu thil fel leh inthlunzawmna chu Rinna chu a ni. Nimahsela chu rinna chu thu ngawta rinnaah a tawp lova, a rin ang ngeia a thawh zuinaah rinna chu a famkim thei chauh a ni.

(ii) Chanchin |ha Johana Ziaka Pisti~ (Pistis) Hmanna:

Chanchin =ha Johana ziakah hian noun (thil hming, thil tih [verb] ni lo) anga hmanna (pisti~-pistis) a awm lova, thil tih (verb) anga hmanna, pisteuw (pisteuo-ring) tih erawh chu vawi 100 dawn lai hman a ni thung. Hei hi a chhan ni awma lang chu ‘Isua Krista,’ Thu mihringa lo changah hian thutak chu hmuh theiha a lo lan tak zet chuan (Joh. 1:14), a chhan lêtna (response) awm chhun chu chu thu tak (truth) awih/rin (believe) chauh chu a ni tih hi a ni awm e. Chumi awmzia chu Isua rin (believe) hi a ni.’[23]

Johana hian a tiha tih lam a sawi ngawrh hle mai. Pathian chu lang lo lama \ihbaiawm chauh ni lovin hmuh theih leh khawih theih, mihringte harsatna zawng zawng hriaa, tuara hnehtu leh min dilsak rengtu a nih tlat avangin thu leh mitthla maia thâmral ‘rinna’ (abstract) hi a thupui a ni lova, He Pathian hi rin theihin kan zingah a cheng a. Chuvangin ‘rinna’ chu thiltih hmanga chhan lêtnaah a lo lang chhuak ta a ni. Rintheihlohna leh khawvel hneh zotu a zârah chuan ropui taka ngamtu (Rom. 8:37) kan ni a. Kan rin theih loh khawpin LALPA hian min bikbosan hek lo. thinlung taka zawngtu hnena inpuanga an thawh ang zela malsawm thintu Pathian a ni zawk (Jer. 29:13, Deut. 4:29, Lk. 11:9-13). Chuvangin Rinna thunawn chu a tih a tih, chhan lêtna, Rinna tak (concrete) chu a ni zawk.

(iii) Paula Lehkhathawna Pisti~ (Pistis) Hmannate:

Thuthlung Thara pisti~ (pistis-faith-rinna) vawi 243 zet hman zinga vawi 142 teh meuh chu Paula lehkhathawnah kan hmu a. Nimahsela chuti chung chung chuan ‘Pathian rinngamna’ (trust in God-faith in God ni lovin) tih hi a lehkhathawna a thu laipui chu a ni fan a ni.[24] Kristaa Pathian (Pa) thiltih hi a chungnun tlat avangin Paula pawhin rinna (faith) leh khawngaihna (grace) a suihzawm tlat a ni (Rom. 4:16). Rinna kan man fuh theih nan khawngaihna a pawimawh hle mai a. Chhandamna (salvation) chu thilthlawnpêk liau liau, mihringte hlawhchhuah ni miah lo, rinnaa chak berte hnena lawman pêk pawh ni chuang lo, a thlâwna pek tak meuh a ni. Chu chu khawngaihna avanga lo awm a ni bawk. Chuvangin Paula pawhin Ephesi khuaa a mite hnenah, rinna avanga khawngaiha chhandam in ni tiin a hrilh a (Eph. 2:8). Chu khawngaihna hnuaiah chuan rinnain kan lut (rinna [faith] chuan khawngaihnaah min luhtir) ta a ni (Rom. 5:2).[25]

Paula lehkhathawna pisti~ (pistis) tihte hi a tlângpuiin faith (rinna) tiin lehlin a ni a. Hmun \henkhatah erawh chuan rinawmna (faithfulness-Gal. 5:22 NRSV) tia lehlin a awm tho bawk. Bultmann-a, Thuthlung Thar mithiam hmingthang chuan, rinna (faith) chu thuawihna hmanga Pathian thuchah pawmna/awihna hi a ni tiin a hrilhfiah a.[26] Guthrie-a pawhin Paulan rinna a sawite hi (I Kor. 1:21; Eph. 1:13) mihringin Chanchin =ha an pawmna leh thiltih hmanga an chhan lêtna hi a ni a ti bawk.[27]

Paula theology-a rinna leh khawngaihna insaphuhâwn dan hi zir chian tham leh zir chian ngai tak a ni. Rinna avanga khawngaiha chhandamte hian chu rinna leh khawngaihna inchherchhuan, a enga zawk zawk mah hmaih \helh theih loh, an nihna tak man fuh loh palh phei chuan hrilhfiah sual vak theih leh mi dangte rinna nun kawng thlenga tirâlkhêl thei a nih hre reng chungin khawngaihna, Pathian a\ang chauhva lo chhuak hnuaia kan awma, chhandam kan nih theih nan Pathian kohna chhang lêtin kan ring tlat tur a ni. Chutah chuan rinna a lo awm thin a ni.

Chu rinna chu eng dang a ni lo va; Pathian kohna leh hmangaihna pawma/awiha chhan lêtna chu a ni. Chu chhan lêtna chu Pathian Lehkhabu Thianghlima tih tur leh thawh tur kan hmuh zawng zawngte zawmna hi a ni a. Chu chu kawng khatah chuan, Pathian khawngaihna a zârah, maimawm ril pal chah tluka awlsam a ni a, kawng leh lamah erawh chuan pialtlêpa liluh tluk thiala khirh a ni. Nimahsela Lalpaah chuan tih theih loh a awm si lo. Awlsam leh nuamsa taka khawizu leh hnute tui tlan chunga kraws kawng zawh theih a ni lo. A tawp thlenga ti fan fantu tan erawh chuan nunna lallukhum chu tiamin a awm thung si. Hei hi Paula khawhawi a ni bawk. ‘Rinna chuan thil a ti’ tih lam a ni lova, ‘kan rin chuan thil kan ti a ni’ tih lam a ni zawk.

(iv) A (Pisti~) |awngkauchheh (Terminology) leh a Hrilhfiahna:

Greek \awnga pisti~ (pistis-faith-rinna) verb stem (\obul) chu pisteuw (pisteuo-ring) a ni tiin kan sawi tawh a. Ceslas Spiq-a chuan Greek thumal vek peiqomai (peithomai-hei pawh hi verb tho a ni a, a rootword chu peiqw a ni.) a\anga piang chhuak leh chhawng a ni a la ti cheu va. Spiq-a lehlin dan chuan peithomai chu hmin (persuade), rintawkna nei (have confidence) emaw awih (obey) tihna a ni a.[28] Lehlin dangah chuan pisti~ (pistis) chu rinna (faith), rintâwkna (confidence), rinawmna (fidelity), nemnghehna/tiamkamna (guarantee), rinawmna (loyalty),[29] ringamna/ringngam (trust), rinawmna (faithfulness),[30] leh rinna (belief, faith, firm conviction)[31] tihna pawh a ni thei. Tichuan rinna (pistis) chuan rilrua hminna (persuasion), a dik ngei a ni tih awihna (conviction), inhlanna/inpêkna (commitment) a kawk tlat a ni.[32] Bultmann-a vek hian pistis chu rinna nung (saving faith), thuawihna, rinngamna, beiseina leh rinawmna (faithfulness) a ni a ti bawk.[33] Barth-a pawhin rinna chu ‘Kristaa Pathian chhandamna hnathawh puanchhuah awih chunga pawmna a ni’ a ti bawk.[34]

Pistis verb form, pisteuw (pisteuo) hrilhfiahna lamah pakaisan leh lawk ila. Kan sawi nual tawh angin pisteuo (pisteuw) chu dik ngeia ngai (consider true), awih/zawm (obey), ringngam (trust), ring (believe) emaw rinna nei (have faith) tiin a lehlin theih a.[35] Hei bakah hian a hma lama lehlinna leh sawi zauna bih let leh thin ni sela a \angkai leh zual ang. Pisteuo/ring tih hian sakhaw chungchanga ring a sawi ber a. Rom. 4:3; Gal. 3:6; Jak. 2:3 etc.-ahte hian Pathian chu ringtu ni lovin rin tur (object of faith) a ni tih a lang a. (Rin tur [object of faith] leh a ringtu danglamna hriatthiam a tul hle ang). Pathian mitirh (messenger from God) rin chungchang sawina atan hman a ni bawk; entir nan Baptistu Johana (Mt. 21:25, 32; Mk. 11:31; Lk. 20:5) te, Isua chu Pathian tirh Messia a ni (Joh. 5:38, 8:31, 10:27, 30; TT. 5:14 etc.) tihte hi.[36]

Ring (believe-pisteuo) chuan thiltih sawiin rin tur (object of faith) ring tihna a ni. Hmanna dang awm mah se sakhaw lam thu sawi kan nih avangin he lam hlir hi kan um zui zel ang, Bible-in sawi a tum ber a ni bawk a. Pathian chu a tak a, a awm ngei bawk a. Chu Pathian chu rin tur (object of faith), rinna nghahna tur kan tih taka chu a ni. Chu rin tur (object of faith) chu a rin tlâk avangin mihring chuan a awih, a ring, a pawm, a dik a ti a. Chu tak chu a ring, a believe kan tih chu a ni. Bible-ah hian ring tih a tam hle a. Belief-in a rin thin chu Pathian chauh a ni lova. Sawi tawh angin a rin (object of faith) chu Pathian mitirhte pawh an ni thin. Chuvangin kan rin tur (Pathian) chu kan chian em em a ngai a ni. Pathian chu a rin theih em tih erawh chu kan la sawi zui zel ang.

A chunga noun leh verb (pisti~-pistis-faith-rinna leh pisteuw-pisteuo-believe-ring) kan khaikhinna a\anga hriat theih chu an pahnih hian bul thuhmun, pist- (pist-) a\anga chawr chhuak an ni phawt a. An pahnih hian Pathian chhandamna hnathawh mihringin a chhan lêtna an sawi ve ve bawk. Pakhat hi a verb form a ni a, a dang hi a noun form a ni mai. Believe (ring) noun form chu belief a ni tih hriaa, faith thung hi thil dang daih nia hre leh tlat lawi site tan thil hriat sual palh a awm tih a chiang tawh ang. Heng thumal pathumte (believe, belief leh faith) hi word group khat ami an ni a, an inhrilhfiah tawnin an \angrual \ham vek a ni.

Thil dang pakhat lo lang leh a awm a; believe leh khawvel thil inlaichîn bîka, faith chu chhuahna hnâr hran nei nia ngaihna hi zir chianna chuan a hnawl a. Pathian hnen a\anga thilpêk, mihringte tih theih loh chu a awm tih erawh a chiang. Amaherawhchu chu chu he faith hi a ni bîl kher lo. Bible sawi dan niin a lang lo bawk. Rinna hi a nung a, thil a ti thei tlat a ni. Mahse chu rinna nung chu thil nung (entity) danglam tak leh faith ni bîk, belief ni leh si lo, believe ni chuang hek lo anga ngaih chu fel lo tak a ni.



[1] R.W.L. Moberly, “Nm),”New Dictionary of Old Testament Theology and Exegesis, vol. I edited by Willem VenGemeren (Carlisle: Paternoster Press, 1997), 427.

[2] Joseph A. Healey, Anchor Bible Dictionary, vol. 2, 744.

[3] Appendix number III en rawh.

[4] Francis Brown, “Nm),” Brown Driver and Briggs Hebrew and English Lexicon (Peabody: Hendrickson Publishers, 2004), 52.

[5] Joseph Healey, ABD, vol. 2, 745.

[6] Ibid., 747.

[7] Rohmingliana, Theological Debate, 7, 73.

[8] Ibid., 7; Varpawh 74.

[9] BDB., 53.

[10] Ibid.

[11] Deut. 32:20: Ka bîkbosan ang a, Engtin nge an awm dawn teh reng,' a ti: Chhuan bengtlalo an ni, Rin kai lo fanute.

[12] Hab. 2:4, En teh, a chapo mang e, a rilru a va ngîl lo êm! Mifel erawh chu a rinnain a nung ang.

[13] He Bible changa kan thupui hi a ngial a ngan chuan êmûnah/êmûnâ (hnfw2m)') a la ni ta chuang lova; be`emunato (wotnfw2m)vb'-Biblia Hebraica Stuttgartensia) tih a la ni cheu zawk a. Chu noun chu thu inzawmkhawm, Preposition (be)-noun-feminine-singular-3rd person-masculine gender-singular suffix tiin a \hensawm (parsed) theih a. Amaherawhchu thu hran ni chuang lovin a thubul (root word) chu ‘aman’ (Nm)) tho a ni. (Cf. John Joseph Owen, Analytical Key to the Old Testament, vol. 4 (Grand Rapids: Baker Book House [1989], 1996), 870).

[14] Jeppen, “Nm),” Theological Dictionary of the Old Testament, vol. I edited by G. Johannes Botterweck and Helmer Ringgren (Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Company [1974], 1990), 317.

[15] Dieter Luhrmann, ABD, II, 750.

[16] G. Barth, “pisti",Exegetical Dictionary of the New Testament, vol. III, edited by Horst Balz and Gerhard Schneider (Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Company, [1993], 1994), 92.

[17] Dieter Luhrmann, ABD, vol. 2, 750.

[18] Ibid.

[19] O. Michel, “Faith,” The New International Dictionary of New Testament Theology, vol. I, edited by Colin Brown (Carlisle: Paternoster Press, Ltd., 1975), 594.

[20] Chanchin |ha bu hmasa pathumte-Matthaia, Marka leh Luka ziakte hi an thu kalphung leh sûkthlêkte an inlaichin \hat em avangin hlâwm khata dah an ni \hin a. Chumi chu Synoptic Gospel tiin an sawi \hin.

[21] R.T.France, “Faith,” Dictionary of Jesus and the Gospels edited by Joel B. Green, Scot McKnight, I. Howard Marshall (Leicester: Inter Varsity Press, 1992), 223.

[22] Donald Guthrie, New Testament Theology (Secundarabad: OM Books, 2003), 574, 575.

[23] France, Dictionary of Jesus and the Gospels, 225.

[24] Leon Moris, “Faith,” Dictionary of Paul and His Letters edited by Gerald F. Hawthorne and Ralph P. Martin (Leicester: Inter Varsity Press, 1993), 285.

[25] Ibid., 286.

[26] Bultmann, Theology of the New Testament, 315f. Quoted by Guthrie, New Testament Theology, 591.

[27] Ibid.

[28]Pisti~, Theological Lexicon of the New Testament, vol. 3, Ceslas Spicq (Peabody: Hendrickson Publishers, 1994), 110.

[29] Ibid.

[30] Barth, “pisti",EDNT, III, 91; Bultmann, “pisteuw,” TDNT, VI, 204.

[31] William D. Mounce, The Analytical Lexicon to the Greek New Testament (Grand Rapids: Zondervan Publishing House, 1993), 375.

[32] Spicq, TLNT, vol 3, 110.

[33] Bultmann, TDNT, VI, 208.

[34] Barth, EDNT, III, 93.

[35] Ibid., 91, 92.

[36]Pisteuw,” The Complete Word Study Dictionary: New Testament, edited by Spiros Zodhiates (Chattanooga: AMG Publishers, 1992), 1161.

1 comment:

  1. A tha hle mai. faith, belief, trust, hope, tih te hi, rinna sawifiahna atan an tan khawm a ngai si a, ka thiamna in a tlin silo. Mizo tawnga kaih tawi tawp dan hi awm theih se ka ti hle mai.

    ReplyDelete